fbpx

De Tanerij Zwolle

nieuwe voetgangersbrug

Om de bereikbaarheid van het nieuwe theater De Spiegel en andere gebouwen op het Noordereiland te verbeteren, wilde Zwolle een nieuwe voetgangersbrug over de Achtergracht. Het moest een brug met bijzondere uitstraling zijn, die paste bij de moderne architectuur van het theater. De gemeente vroeg drie partijen een ontwerp te maken en koos uiteindelijk voor ipv Delft.

brug met twee routes

De verticale belijning van het naastgelegen theater en de gewenste kromming van de brug inspireerden het uiteindelijke ontwerp. Door de afwezigheid van diagonalen in de vakwerkligger, het sobere hekwerk en de vlakke onderzijde van de brugdekken valt de voetgangersbrug vooral op door haar vorm. Dit geldt ook `s nachts, want in de handregels is verlichting opgenomen. De brug voor De Tanerij is een gekromde, lensvormige vierendeelligger met twee brugdekken.

Hiervan is het onderste dek toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

specificaties

afmetingen: l=50 m | b=4,3 m
uitvoeringskosten: € 486.000
oplevering: 2011

meer informatie?

bel Gerhard Nijenhuis:
015 750 25 72

ontwerper ondernemer bruggenontwerper Gerhard Nijenhuis

projectteam

Adriaan Kok
Teun Teeuwisse

ingetogen maar torsiegevoelig

artikel voor Bouwen met Staal (2011)

Over de Achtergracht in Zwolle ligt sinds kort een dubbeldeks voetgangersbrug. De constructieve uitwerking van de lensvormige vierendeelligger was bepaald niet klip en klaar. Doordat de brug is gekromd en een Z-vormige doorsnede heeft, bleek vooral het opvangen van torsie lastig. Stijve brugdekken en kokervormige randliggers boden uitkomst.

ir. G. Nijenhuis en ir. S.P. Janssen
Gerhard Nijenhuis is senior adviseur/ontwerper bij het door hem opgerichte ontwerpbureau ipv Delft.
Stan Janssen is constructief ontwerper bij Pieters Bouwtechniek Delft.

Theater De Spiegel, gelegen aan de noordoever van het Noordereiland (ook wel Tanerij genoemd), was zojuist opgeleverd, maar voor de theaterbezoekers ontbrak een snelle voetgangersroute naar parkeergarage Diezerpoort aan de overzijde van de gracht. Een nieuwe verbinding was essentieel om het theater en andere gebouwen op het eiland, waaronder een hotel en nieuwbouwwoningen, beter te ontsluiten. De gemeenteraad van Zwolle nodigde eind 2006 drie partijen (19 het atelier, ipv Delft en Buro MA.AN) uit voor een brugontwerp en koos vervolgens het voorstel van ontwerpbureau ipv Delft.

Aan het ontwerp lag een aantal uitgangspunten ten grondslag. Allereerst was er het PvE van de gemeente met de locatie en route. Beide zijn het gevolg van de meest logische ontsluiting tussen de Tanerij en de parkeergarage en bushalte aan de Burgemeester Drijbersingel. Verder schreef de gemeente een bijzondere uitstraling voor en een verbetering van het imago, de bereikbaarheid en de veiligheid van de parkeergarage. Bovendien moest de brug passen bij de moderne architectuur in de directe omgeving.

Lensligger van kokerprofielen

Het ontwerp is geïnspireerd op het verticale lijnenspel in de gevel van het theater. Daarnaast hebben de ontwerpers de kromming van de brug in bovenaanzicht ook toegepast in het zijaanzicht. Zo ontstond een lensvormige vierendeelligger met twee brugdekken. De lensligger is opgebouwd uit kokerprofielen van 400×400 mm en de brug heeft een Z-vormige dwarsdoorsnede. De bovenste en de onderste koker van de lensligger maken deel uit van respectievelijk het boven- en het benedendek.
Het hoogteverschil tussen de twee brugdekken is op het hoogste punt ruim 2 m. Voetgangers hebben zo in het midden van de brug ook op de laaggelegen route uitzicht naar beide kanten. De brugdekken zijn 1,7 m breed.

Vakwerkligger zonder diagonalen

Voor een zo rustig mogelijk beeld werd een vierendeelligger genomen, dus zonder diagonalen. Doordat de horizontale en verticale elementen momentvast zijn verbonden, vormen ze als geheel toch een stijve ligger. Vanwege de lensvorm is de h.o.h.-afstand van de verticalen niet overal gelijk. Bij de uiteinden van de ligger komen niet alleen de onder- en bovenregel samen, maar ook de krachten die op beide kokerprofielen werken. De kortste verticaal neemt de meeste schuifspanning op. De verticalen staan daarom bij de uiteinden 1 m korter op elkaar en in de uiteinden zelf zijn verticale schotten aangebracht om de grote belasting op te nemen.

Oorspronkelijk had de brug een enkele overspanning. De uiteinden van de lensligger vormden de uiteinden van de brug, die de ruim 49 m tussen de aanlandingen in één keer overspande. Maar bij de uitwerking bleek dit niet haalbaar. De vereiste doorvaarthoogte en de gewenste maximale helling voor het bovenste brugdek waren simpelweg niet te realiseren met zo’n grote overspanning. Een optie was het vergroten van de landhoofden, waardoor de overspanning kleiner wordt, maar dit stond echter haaks op de wens van de gemeente om het talud langs de Achtergracht onder de brug door te laten lopen. Daarom is gekozen voor een minder lange lensligger van 45 m op tussensteunpunten, gecombineerd met twee korte aanbruggen van 2,5 m. De helling van de aanbruggen is zorgvuldig gekozen: ze houdt het midden tussen de hellingen van het boven- en benedendek, zodat de aansluitingen vloeiend zijn.

Portaalvormige steunpunten

Met rekenmodellen is vervolgens de exacte plaats voor de steunpunten in relatie tot de lensligger bepaald. De steunpunten zijn zo geplaatst, dat de verticale en zijdelingse stijfheid het beste wordt gewaarborgd. Beide aanbruggen zijn scharnierend verbonden met de lensligger met aan één zijde een horizontale dilatatie. Op deze manier kan de brug uitzetten richting de dilatatievoeg en tegelijkertijd horizontaalkrachten door remmen en aanzetten van fietsers en voetgangers afvoeren naar de andere zijde van de brug. De aanbruggen zelf zijn vast verbonden met de landhoofden.

Vanwege de horizontale kromming in bovenaanzicht, heeft de brug van zichzelf de neiging ‘om te vallen’ richting de buitenomtrek. De portaalvormige steunpunten vangen de krachten die dit effect veroorzaken op. Elk portaal is gefundeerd op drie palen: één aan de binnenzijde van de kromming en twee aan de buitenzijde. Dit zorgt voor een gelijkmatig belasting over de palen. Beide portalen bestaan uit kokerprofielen, waarbij de bovenzijde deel is van het brugdek.

Zeeg tegen vervorming

Ook de Z-vormige doorsnede van het brugdek vergde extra aandacht. Een Z-profiel kan slecht torsie opnemen en is bovendien asymmetrisch. Als de brug wordt belast, heeft deze daarom de neiging te zakken en te roteren. Het bovendek komt dan aan de buitenzijde omlaag, het binnendek zal aan de buitenzijde naar boven bewegen. Een aantal oplossingen in de stalen brugconstructie voorkomen dit en maken de brug torsiestijf. Alleereerst zijn de dekken doosvormig, waarbij de onder- en bovenplaten in de lengterichting van de brug liggen. In de langsrichting bevinden zich verticale verstijvingsplaten. Elk dek is zo in zijn geheel stijf.

Daarnaast zit er relatief veel staal in de randprofielen. Waar bij een rechte brug kan worden volstaan met een kokerprofiel als hoofdligger en uitkragende brugdekken met een U-vormige randligger, heeft deze brug een kokerprofiel van ruwweg 400×200 mm als randligger. Ook hebben beide dekken een zeeg. Was dit niet gedaan, dan was de brug bij plaatsing direct vervormd door het eigen gewicht. De zeeg in horizontale en verticale richting gaat de vervorming tegen, zodat de brug uiteindelijk echt horizontaal ligt. In de uitvoeringsfase is nog een laatste aanpassing aangebracht. Om de samengestelde kokerprofielen in de gewenste kromming te walsen, heeft de aannemer de wanddikte terug gebracht van 20 naar 16 mm. De stijfheid van de brug komt niet in het geding, want ter compensatie zijn de dekplaten juist dikker uitgevoerd.

Plaatsing hele operatie

De drie brugdelen zijn geprefabriceerd, inclusief hekwerken, in Middelburg. Vervolgens zijn ze naar Zwolle vervoerd per boot. Op 14 december 2010 zijn ze als speciaal transport naar de Achtergracht gereden. Daar stonden twee hijskranen gereed, een op elke oever. Vanaf de Burgemeester Drijversingel werd de brug met het ene steunpunt op een ponton gehesen. Heel langzaam bewoog het vaartuig richting de overzijde en toen de brug dicht bij de oever naast het theater was, werd het bruguiteinde aan de tweede kraan bevestigd. Samen hesen de twee kranen de brug op de definitieve plek.

De staalconstructie van de voetgangersbrug is relatief eenvoudig te onderhouden. Dankzij de doosvormige dekken, hoeft alleen de buitenzijde van het staal te worden geconserveerd. Bij de productie is extra aandacht besteed aan een zo glad en strak mogelijke afwerking. Scheepsplamuur is gebruikt om de randen en naden van de brug mooi strak te krijgen. Dit kon met behoud van de garantie van de conserveerder. Het brugdek is voorzien van een primerlaag en een kunststofslijtlaagsysteem. De staalconstructie is voorzien van een thermisch gespoten zinklaag, onderdeel van een vierlaags conserveringssysteem. In opdracht van Hillebrand Konstructies voerde Kabecon Coating Systems de conservering uit. De garantie op de coating van de staalconstructie is tien jaar.

specificaties

Locatie Burgemeester Drijbersingel, Zwolle
Opdracht gemeente Zwolle
Ontwerp ipv Delft, Delft
Constructief ontwerp Pieters Bouwtechniek Delft
Uitvoering en staalconstructie Konstruktiebedrijf Hillebrand, Middelburg
Opdracht april 2007
Oplevering januari 2011
Uitvoeringskosten € 486.000

vergelijkbare projecten