fbpx

verlichting Rotterdamse ‘Hef’

monument

Stadsicoon De Hef, een buiten gebruik geraakte monumentale stalen spoorbrug tussen het Noordereiland en de wijk Feijenoord, is in 2017 volledig gerestaureerd. Wij werden gevraagd een lichtontwerp voor de in oude glorie herstelde brug te maken.

lichtfilter

Dankzij het lichtontwerp is het Rotterdamse icoon ook ’s nachts duidelijk zichtbaar. Toepassing van een specifiek gekozen groen lichtfilter zorgt er bovendien voor dat de herkenbare mosgroene kleur van de brug ’s nachts hetzelfde is als overdag. Het ontwerp benadrukt verder de complexiteit en constructieve schoonheid van de spoorbrug, die officieel de Koningshavenbrug heet.

ingetogen lichtniveau

De brug wordt van binnenuit aangelicht met ruim 350 energiezuinige spotjes. Het licht is per lichtbron zorgvuldig afgepast en gericht, zodat het licht alleen daar komt waar het nodig is. Door ieder vakwerksegment van de spoorbrug op identieke wijze aan te lichten, ontstaat een rustig beeld. Het lichtniveau is bewust ingetogen gekozen, zodat het beeld van de brug ook in de weerspiegeling op het donkere water zichtbaar blijft.

dynamische verlichting

De computergestuurde gesegmenteerde verlichting biedt mogelijkheden voor dynamische verlichtingseffecten. Tijdens de openingsshow kregen aanwezigen al een voorproefje te zien van de vele mogelijkheden. Inmiddels lijkt het elke avond om 22:00 en 23:00 uur of er een trein over de brug rijdt, doordat het licht dan in hoog tempo in opeenvolgende segmenten uit gaat en weer aan.

simulaties

Bijzonder is dat de ontwerpers de gehele brug in 3D gemodelleerd hebben. Zo kon het lichtontwerp uitvoerig getest en verfijnd worden. Daarnaast voerde het ontwerpbureau ook lichtproeven uit op de hef van de brug toen deze voor onderhoud op de kant lag.

specificaties

uitvoeringskosten: € 210.000,-

meer informatie?

bel Sietse Cieraad

015 750 25 78

ontwerper bruggen Sietse Cieraad

projectteam

Rob Kruizinga
Sietse Cieraad
Sam de Koning

artikel geschreven voor Lichtnetwerk Nederland

april, 2018

Hoewel De Hef, Rotterdams bekendste spoorbrug, al lang niet meer in gebruik is, lijkt het sinds begin 2017 toch alsof daar verandering in is gekomen. Twee maal per dag rijdt een lichttrein over de brug. Dankzij ruim 350 aangestuurde led-armaturen en het lichtontwerp van ipv Delft.

Officieel heet Rotterdams bekendste spoorbrug de Koningshavenbrug. Vanaf 1927 maakte het treinverkeer tussen Rotterdam en Dordrecht gebruik van de constructie. Met de ingebruikname van de spoortunnel in 1993 verloor de brug haar functie. Toen was de brug wel allang een stadsicoon, dat in Rotterdam bekend stond als De Hef. In 2011 stelt de gemeente een ‘Lichtplan Rotterdam’ op. Een van de uitgangspunten is dat iconische bruggen ook ’s nachts goed herkenbaar moeten zijn in de skyline. Als in 2015 de grondige renovatie van De Hef van start gaat, maakt ook de implementatie van een lichtontwerp daar deel van uit. Lichtarchitect Rob Kruizinga van ipv Delft maakte samen met collega’s Sietse Cieraad en Sam de Koning het lichtontwerp. Kruizinga: ‘Het ontwerp benadrukt de complexiteit en constructieve schoonheid van de spoorbrug.’

Spel tussen licht en schaduw

‘Als je de brug voor het eerst ziet lijkt de verzameling van vakwerkconstructies enorm ingewikkeld’, vertelt Kruizinga. ‘Bij nader onderzoek ontstaat er logica in de constructie. Zo is het val (het bewegend deel) van later datum en daarom ook ranker geconstrueerd dan de aanbruggen.’ Uiteindelijk stellen de lichtontwerpers zichzelf twee hoofddoelen. Allereerst moet De Hef ook ’s avonds een icoon worden dat zich moeiteloos voegt in het ensemble met de Willemsbrug en de Erasmusbrug. Daarnaast is het streven de knappe ingenieurskunst te benadrukken door de stalen vakwerken zichtbaar te maken in het nachtbeeld.

‘Het is verleidelijk om de brug met grote spots op afstand te verlichten. Van grote afstand is de brug dan zichtbaar, maar het levert geen interessant lichtspel op.’ Aanlichten vanaf grote afstand geeft een relatief onrustig beeld, omdat er een combinatie ontstaat van grote highlights en donkere schaduwen. Het beeld is ook niet vanaf elke plek hetzelfde, wat het geheel nog onrustiger maakt. En een grote afstand tussen de brugconstructie en de lichtbronnen betekent ook dat er een heel groot vermogen nodig is, wat weer veel grotere kans op verblinding geeft. Kruizinga vervolgt: ‘We kozen er daarom voor om letterlijk in de brug te gaan met de verlichting.’

Op basis van het gemeentelijke lichtplan maakte ipv Delft een viertal schetsontwerpen: het gerealiseerde ontwerp, een versie waarbij de brug van onderaf wordt aangelicht, een versie waarbij de brug van bovenaf wordt aangelicht, en een versie waarbij alleen de brugcontouren verlicht zijn. Zowel gemeente als omwonenden gaven unaniem de voorkeur aan de eerste variant, die alle elementen op gelijke wijze aanlicht.

De brug wordt nu van binnenuit aangelicht met ruim 350 energiezuinige spotjes. Het licht is per lichtbron zorgvuldig afgepast en gericht, zodat het alleen daar komt waar het nodig is en een mooi spel tussen licht en schaduw ontstaat. Door ieder vakwerksegment van de spoorbrug op identieke wijze aan te lichten, ontstaat een rustig beeld. Het lichtniveau is bewust ingetogen gekozen, zodat het beeld van de brug ook in de weerspiegeling op het donkere water zichtbaar blijft.

De computergestuurde gesegmenteerde verlichting biedt mogelijkheden voor dynamische verlichtingseffecten. Tijdens de openingsshow kregen aanwezigen al een voorproefje te zien van de vele mogelijkheden.

Inmiddels lijkt het elke avond om 22:00 uur en 23:00 uur of er een trein over de brug rijdt, doordat het licht dan in hoog tempo in opeenvolgende segmenten wordt gedimd en weer in sterkte toeneemt.

Lichttesten

Een belangrijke wens vanuit de gemeente was dat de groene tint van de brug overdag ook ‘s avonds zichtbaar zou zijn. ‘Tijdens een aantal lichttesten bleek dit nog niet zo eenvoudig’, zegt Kruizinga. ‘Dit bleek met name te komen door de geringe afstand van de lichtbron tot het aan te lichten vlak. Voor de waarnemer komt het licht dan relatief wit over. Daarom zijn we gaan experimenteren met kleurfilters. Uiteindelijk is elk armatuur voorzien van een zorgvuldig gekozen groen filter.’ De herkenbare mosgroene kleur van de brugconstructie is nu ’s nachts hetzelfde als overdag.

De status van De Hef als rijksmonument vroeg om een zeer zorgvuldige en omkeerbare bevestiging van zowel armaturen als drivers en bekabeling. Kruizinga: ‘Er is gekozen voor een Bits2Power lichtbesturingssysteem. Hierbij lopen dataverkeer en elektriciteit door slechts twee draden, die in één voedingskabel zijn verwerkt. Zo is er minimale bekabeling nodig.’

De armaturen zelf zijn gemonteerd met magneten, zodat de constructie en coating van de brug onaangetast blijft. De brug is met hekken afgesloten, dus kan er niemand ongewild op de brug en bij de armaturen komen.

Uitvoering

De firma Proliad heeft de verlichting gerealiseerd. Dit gebeurde grotendeels op de locatie van de brug, maar bij het val vond het aanbrengen van de verlichting plaats op de werf waar deze voor de renovatie naartoe was verplaatst.

Iets anders dat een uitdaging vormde voor met name de uitvoering, was het feit dat het val bij windkracht 7 naar beneden gehaald wordt. De verlichting moet tijdens die beweging en als het val in de lage stand staat wel blijven functioneren. Dit is gelukt, de bekabeling is flexibel aangelegd en loopt mee met het katrolsysteem.

Tot slot is nog bijzonder dat de ontwerpers de gehele brug in 3D gemodelleerd hebben. ‘Door het grote aantal armaturen vereiste dit veel rekenkracht’, licht de lichtontwerper toe. Gebruik van de computervisualisatie maakte het mogelijk het lichtontwerp uitvoerig te testen en verfijnen. Daarnaast voerde het ontwerpbureau ook lichtproeven uit op het val toen deze voor onderhoud op de kant lag.

Dat de grondige analyse en uitgebreide lichtproeven hebben geleid tot het beoogde resultaat mag duidelijk zijn. Conform de wens van de gemeente is de Koningshavenbrug ’s avonds weer een juweel aan de Maas.

vergelijkbare projecten