kunstwerken voor de rivier

Eind 2016 is Ruimte voor de Rivier Zwolle opgeleverd, een van de ruim dertig projecten uit de Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier van 2007. Naast veel grondwerk (dijkverleggingen, nevengeulen), vroeg het project ook om de aanleg van nieuwe bruggen. Gerhard Nijenhuis van bruggenspecialist ipv Delft deelt zijn visie op het ontwerpen van kunstwerken voor gebieden waar de natuur van oudsher (over)heerst.

Zeker voor Nederland, maar waarschijnlijk wereldwijd, zijn de Ruimte voor de Rivier projecten uniek. De basisgedachte achter het programma is een breuk met de maakbaarheidsgedachte die veel westerse techneuten kenmerkt. Laten we een stap terug doen, is de gedachte. Laten we de rivier meer ruimte geven. Niet een hogere dijk, maar een grotere bedding. Een fantastisch bescheiden idee. En wat een mooie nieuwe natuur levert het op!

ingetogen ontwerpen
Het ontwerpen van een brug in zo’n ongerept landschap vraagt nog meer dan elders een bescheiden opstelling van de ontwerper. Het landschap kenmerkt zich door rust en helderheid. De natuurlijke waterstroom en de cultuurrijke kades liggen al eeuwen op hun plek. Nieuwe toevoegingen moeten subtiel ingepast worden. Met een vanzelfsprekende vorm en door logische principes ingegeven.
Vanzelfsprekend is echter niet hetzelfde als voor de hand liggend. Een voor de hand liggend ontwerp is al snel een civieltechnische standaardoplossing. Een betondek met een hekwerk van gasbuis. Functioneel, maar ook niet meer dan dat. Gelukkig is de lat voor de Ruimte voor de Rivier projecten hoger gelegd.

brug Westenholte

overstroombaar
Voor Ruimte voor de Rivier Zwolle ontwierpen we een brug over de nieuwe nevengeul bij Westenholte. Een lensvormige doorsnede, cilindrische kolommen en een slim systeem van prefab elementen maakten een zeer eenvoudige hoofdvorm mogelijk. Dankzij de afgeronde vormen en afwezigheid van obstakels is de brug bij hoogwater overstroombaar. Het hekwerk is zo ontworpen, dat een zware drijvende boomstam bij hoogwater alleen een hekwerksegment beschadigt en niet de brug zelf.

noordwaard
Samen met West 8 ontwierpen we een familie van kunstwerken voor de ontpolderde Noordwaard. Supereenvoudige bruggen met stoere verbronste hekwerken. Ingetogen gemetselde gemaalgebouwen met soms een uitkijkpunt op het dak, de benodigde stenen voor het metselwerk afkomstig van de voor de ontpoldering afgebroken schuren. De eenvoud van deze bruggen en gemalen maakt dat ze met een bescheiden rol in het landschap genoegen nemen. Ze staan letterlijk en figuurlijk ten dienste van de natuur.

Noordwaard

Dat geldt ook voor de brug bij Westenholte. Daar zijn de betonnen kolommen bewust niet gehydrofobeerd of voorzien van een coating. De verschillende waterstanden zullen zich aftekenen op het beton en zo manifest maken dat ook hier niet de mens, maar de natuur regeert.

Voor ons zijn deze projecten inspirerend geweest. Ze laten zien hoe een vanzelfsprekend en ingetogen ontwerp de verwondering over het prachtige rivierenlandschap kan bevorderen.