pleidooi voor bevlogenheid

Echt begríjpen hoe een brug werkt, daar draait het om bij het maken van een bevlogen brugontwerp, vindt senior ontwerper Johan Büdgen. Niet alleen op technisch vlak, maar juist ook wat zaken als verhoudingen, materialisatie en detaillering betreft. Aan de hand van het ontwerp voor de brug Buitenplaats Sion in Rijswijk vertelt Büdgen over de meerwaarde van graven, schaven en pas tevreden zijn met de best mogelijke oplossing.

Midden in nieuwbouwwijk RijswijkBuiten ligt het deelproject Buitenplaats Sion, een eiland met hoogwaardige bebouwing, veel groen en een luxe uitstraling. Ipv Delft werd gevraagd de toegangsbrug te ontwerpen. De opdrachtgever, Programmabureau RijswijkBuiten, wilde iets bijzonders vanwege de historische achtergrond van de locatie.

Buitenplaats Sion in 1725

rijke historie

Büdgen dook in de geschiedenis. Lang geleden bevond zich hier een klooster, later werd er een buitenplaats aangelegd waar de gegoede burgerij uit de wijde omtrek kwam om te verpozen. De architectuur van het deelgebied Buitenplaats refereert sterk aan deze tijd, met name in het gebruik van baksteen en de indeling in hoofdgebouw en bijgebouwen. Bijzonder metselwerk was daarom een belangrijk uitgangspunt voor het brugontwerp. ‘De kunst was vooral om een prominente plek te creëren, die toch ook ondergeschikt is aan de omliggende architectuur.’

plattegrond van locatie

monumentale vorm

De hoofdvorm van de brug was snel geschetst en komt overeen met die van de nabijgelegen brug aan de Sionsweg, vroeger een van de toegangspoorten tot de buitenplaats. Op basis van de functionele en technische eisen en de beschikbare ruimte, ontstond echter een korte, zeer bolle brug, die niet per se mooi in de omgeving paste. ‘Door de vleugelwanden door te trekken tot de kruin van het talud, wordt de brug langer en oogt hij een stuk slanker’, aldus Büdgen. Ook betrekt hij taluds, wegontwerp en het plantsoen bij het ontwerp, met als gevolg een betere aansluiting om de omgeving. Door het metselwerk vervolgens breed uit te voeren, krijgt de brug voldoende body. ‘En karakter, iets wat de brug nodig heeft om zijn plek op te eisen.’ Dat de gemetselde wanden laag zijn, zorgt er bovendien voor dat de smalle brug minder smal wordt ervaren. Gebruikers hebben daarnaast rondom zicht, wat prettig is.

bestaande toegangsbrug van voormalige buitenplaats

verfijnd ontwerp

Toen het brugontwerp op hoofdlijnen was bepaald, volgde de fase van verfijning. In die fase is het ontwerp getransformeerd van iets dat simpelweg voldoet, tot iets waar de ontwerper, in dit geval Büdgen, zijn ziel en zaligheid in gestopt heeft. Een ontwerp dat tot in de puntjes is uitgedacht en uitgewerkt en dat op alle fronten klopt.

gebruikers kijken makkelijk over de gemetselde wanden heen

meer dan standaard

Wat zijn dan eigenlijk die verfijnde details die dit project verheffen boven de standaardoplossing? Dat zit hem vooral in het metselwerk en de gekozen materialen en afwerking, maar zeker ook in de verhoudingen en maatvoering. Büdgen: ‘Het metselwerk heeft een verdiepte voeg en de stenen liggen met de kop tegen elkaar aan. Zonder die verdiepte voeg zou je de brug heel anders ervaren, het geeft het metselwerk karakter.’ Aan de uiteinden worden de gemetselde wanden grover: elke tweede laag is volledig verdiept, zodat een groot diepteverschil ontstaat. Bovendien loopt het metselwerk rond, wat veel vakmanschap vereiste van de metselaars. ‘Ik wilde het metselwerk zo ontwerpen, dat het voelt of de brug er al eeuwen ligt. Strak metselwerk past daar niet bij. Een te grof metselwerk past niet in de wijk. Stootvoegloos metselwerk benadrukt de lengte, waardoor de brug prettig en slank aanvoelt.’ De rondingen dragen hier ook aan bij.

stootvoegloos metselwerk

ambachtelijk

‘De brug is in een boog gemetseld. Vaak wordt het taps gesneden, maar dit is echt ambachtelijk vakmanschap, echt maatwerk metselwerk.’ Voor de overgang tussen de rechte landhoofden en de boog van het metselwerk, ontwierp Büdgen een rvs hoeksteen als maatwerk vulstuk. De stenen zijn zo gekozen dat ze passen bij de omgeving, maar tegelijkertijd hun eigen karakter hebben. ‘Ik wilde bewust geen steen met een nieuwbouw-uitstraling.’ Vandaar de ruwe textuur, die samen met het kleurverloop van de stenen bijdraagt aan de sterke vormgeving van de brug. ‘De genuanceerde aardetint sluit goed aan bij de inrichting van de openbare ruimte.’

uitwaaieren

Voor de grijze deksloof koos de ontwerper Belgisch hardsteen, dat is gestraald voor een doffe, licht ruwe uitstraling. ‘Een gladde deksloof zou meer overheersend geweest zijn, terwijl ik juist wilde dat de brug één geheel vormt.’ De hardstenen platen zijn met hun zestig centimeter behoorlijk breed en zo’n twaalf centimeter dik. Een verdiepte rand over de volle lengte geeft de deksloof meer gelaagdheid en benadrukt de horizontale belijning van de brug. In bovenaanzicht is het geheel opgedeeld in meerdere platen. Deze zijn echter niet recht afgesneden, de meest simpele oplossing, maar voorzien van gebogen voegen. Büdgen: ‘De dekstenen waaieren in bovenaanzicht uit.’

uitwaaierende deksloof

leuningwerk

Bovenop de deksloof ontwierp ipv Delft een in hoogte verlopende lage leuning in staal. ‘Die maakt het af en deelt het brede vlak op.’ De leuning combineert de gelaagdheid van het brugontwerp met een sierlijke boogvorm en eindigt in een sierlijke kleine cirkel van staal, mooi uitgelijnd met het onderliggende ronde metselwerk. ‘De leuning is ontworpen als ornament. Een functioneel sierstuk. Het verkleint de schaal van het project en geeft de brug een ambachtelijk karakter dat aansluit op de wijk. De leuning moest voldoende ‘zwaar ogend’ zijn om te passen bij de brug. Gelijktijdig ook luchtig en transparant voor het behoud van een open beeld.’ Het lage hekwerk is onzichtbaar bevestigd. Hierdoor heeft het een monolitische uitstraling, ondanks dat de leuning uit kleinere demontabele delen bestaat.

de brug ligt in een levendige wijk

trotse ontwerper

Büdgen is trots op het eindresultaat. ‘Het is heerlijk om mooie dingen te kunnen maken. Tijdens de ontwerpopleiding leer je iets te ontwerpen dat voldoet, maar als je blijft doordenken en schaven, kun je nog mooiere en betere dingen maken. Een brug heeft voor mij geen geheimen meer. Dat betekent dat ik tijd heb om brugarchitectuur de aandacht te geven die het verdient. Deze brug is daar een bijzonder geslaagd voorbeeld van.’