Thijs Beerkens over verlichting Hotel New York

In 2018 verkregen we een van onze grootste verlichtingsopdrachten tot nu toe: de aanlichting van Hotel New York, een iconisch gebouw langs de Rotterdamse waterkant. Ooit het kantoorpand van de Holland Amerika Lijn, honderdduizenden mensen vertrokken vanaf de kades voor het gebouw per schip naar Amerika om daar een nieuw leven te beginnen. Inmiddels bevindt het rijksmonument zich in het hart van Rotterdams nieuwste en hipste wijk. Tegen de achtergrond van moderne hoogbouw valt het ’s avonds echter nauwelijks op.

Reden voor het hotel om een tender uit te schrijven voor nieuwe verlichting. De bestaande verlichting gaf grote contrasten en lichtte slechts delen van het pand aan. Overdag vielen de armaturen bovendien uit de toon bij de indrukwekkende architectuur. Ons winnende lichtontwerp benadrukt de kwaliteiten van het historische pand.

Eind 2023 is de uitvoering nagenoeg voltooid. Lichtontwerper Thijs Beerkens was van begin tot eind bij het project betrokken. Vol trots vertelt hij over het lichtontwerp zelf, het proces van ontwerp tot realisatie en alle ins en outs van dit project.

de nieuwe aanlichting van Hotel New York

Waar begin je in hemelsnaam bij zo’n groot lichtproject?

Het ontwerpproces start met een uitgebreide analyse. Hoe beleef je het gebouw vanaf de straat? Wat zijn de kenmerkende architectonische aspecten? Hoe wil je dat het gebouw zich in de avond presenteert in haar omgeving? In dit geval is er ’s avonds veel levendigheid rond het gebouw. Dat vraagt om een plint die er qua lichtniveau uitspringt, anders valt je gebouw weg in de omgeving. De plint moet dus het meeste licht krijgen.

de oude aanlichting van Hotel New York

schets lichtontwerp

Wat architectonische details betreft: daar heeft Hotel New York er veel van. Een natuurstenen plint, uitkragende erkers en balkons, natuurstenen gevelplaquettes en ornamenten, prachtige timpanen en twee markante torens bijvoorbeeld. Die wil je ook ’s avonds goed zichtbaar laten zijn. Dat bereik je het beste door accentverlichting toe te passen.

In het totale lichtontwerp is accentverlichting echter maar één van de lichtlagen. Wij gaan doorgaans voor drie lichtlagen: basisverlichting die het gehele gebouwvolume zichtbaar maakt, strijklicht dat uitkragende delen en de structuur van de gevel benadrukt en zo zorgt voor reliëf, en accent- of detailverlichting die specifieke details naar voren haalt.

impressie lichtontwerp met lijnschets

Kun je wat dieper ingaan op die drie lichtlagen en hoe die zijn opgebouwd?

De basisverlichting is meestal invullicht: spots met een brede bundel, waardoor het hele gebouw wordt aangelicht. Het lichtniveau is laag, 10 tot 20 lux, en het resultaat oogt heel vlak. Met alleen basisverlichting ben je er dus absoluut nog niet. Bij een gebouw zoals dit, met onder meer hotelkamers, wil je bovendien dat het licht niet in de kamers naar binnen schijnt. Daarom combineren we de spots hier met gobo-maskers. Op zo’n masker staat een projectie van het gebouw, waarbij precies ter hoogte van de ramen het licht wordt tegengehouden.

Hotel New York heeft gemetselde gevels. Die lenen zich bijzonder goed voor strijklicht, omdat het reliëf daardoor goed zichtbaar wordt, wat een heel sfeervol beeld geeft. Hier wisten we eigenlijk meteen dat het strijklicht van onderaf moest komen, uit grondspots. Op die manier komt het meeste licht op de plint. Ook de vele uitkragende delen van het gebouw worden zo direct aangelicht.

strijklicht accentueert het reliëf van het gebouw

Het aanbrengen van de grondspots was echter niet overal even eenvoudig. Rond het gebouw ligt natuurstenen bestrating en het is vrij lastig om daar gaten in te maken. Toch is dat gelukt. Bij de entrees was het niet altijd mogelijk om de grondspots op de ideale plek te plaatsen. Daarom kozen we intern na-stelbare armaturen. Die naam is wel enigszins verwarrend, want de armaturen worden in de fabriek al onder de juiste hoek gesteld, niet pas na montage. We hebben middels lichtproeven per armatuur bepaald wat de perfecte stand was. Ook gebruikten we simulaties in Dialux om de locaties van de grondspots te bepalen.

lichtberekeningen in Dialux

Voor de accentverlichting gebruikten we compacte, lijnvormige LED-armaturen. Die zijn op uithouders aan de gevel bevestigd, waar mogelijk gebruikmakend van de oude montagepunten en bekabeling. Overdag zijn deze armaturen nauwelijks zichtbaar. Ook bij de entrees zijn LED-lijnen aangebracht, boven de deuren. Daar is het licht naar beneden gericht. De twee groene torens worden aangelicht door in totaal vier spots op het dak. Ze zijn RGBW en digitaal aanstuurbaar. De lichtkleur is zo gekozen dat het koper ’s avonds ook mooi groen is. Leuk detail is hier dat het licht subtiel pulseert, als referentie aan de fakkel van het Vrijheidsbeeld in New York.

de voorgevel in Dialux

Jullie hebben ook diverse lichtproeven gedaan voor dit project. Wat is het nut daarvan?

Deels is het validatie, pakt het uit zoals je in gedachten hebt? De praktijk is toch anders dan een computersimulatie. Deels is het ook finetuning: je probeert verschillende opties uit en kijkt wat het beste resultaat geeft. Het gaat dan vooral om armaturen en lichtbronnen. Onder meer de lichtkleur en de breedte en kwaliteit van de lichtbundel bepalen de definitieve keuze.

Welke lichtproeven hebben jullie hier uitgevoerd?

We hebben proeven gedaan met de gobo-projectoren om te bepalen waar deze moesten staan en om het lichtniveau te beoordelen. De projectoren moeten ver genoeg van het gebouw af staan om het hele gebouw te kunnen bestrijken en hoog genoeg om verblinding op straatniveau te voorkomen. De lichtproeven maakten goed duidelijk dat de basisverlichting echt nodig. Zonder basisverlichting valt de hele bovenzijde van het gebouw weg, omdat het pand zo hoog is dat het strijklicht uit de grondspots maar een deel van de gevel belicht.

Ook met de grondspots hebben we uitgebreide lichtproeven gedaan. Hoe krijg je het licht mooi op de plekken waar je het wil hebben? Daarbij keken we weer naar lichtkleur en lichtbundel, maar zochten we ook naar de beste plekken voor de grondspots. We hebben onder meer gespeeld met de afstand tot de gevel en de kantelhoek.

lichtproef met invullicht

Waar zijn de projectoren voor de gobo-maskers uiteindelijk geplaatst?

Op drie nieuwe masten, twee bestaande masten voor verlichting en bebording en op het dak van het bijgebouw op het terras. In opdracht van de gemeente plaatsten we ook openbare verlichting op deze 8-meter hoge nieuwe masten. De projectoren zitten op vijf à zes meter boven maaiveld, de openbare verlichting daarboven. Doordat de openbare verlichting zo hoog zit, kun je er een groter oppervlak mee belichten.

posities van de projectormasten

Ben je tevreden met het eindresultaat?

Jazeker! Een paar kleine puntjes moeten nog worden aangepast of afgesteld, maar dat is bij lichtprojecten eigenlijk wel gebruikelijk. Ondanks alle lichtproeven. Voor ons als ontwerpers is het een bijzonder project, juist omdat het zo alomvattend is. Dat het resultaat dan zo fraai is, daar zijn we best trots op!

het resultaat: aanlichting met nauwelijks zichtbare armaturen

Wilt u weten meer weten over lichtarchitectuur of vrijblijvend advies? Neem contact op met onze expert!