Circulair in de bruggenbouw

De Nederlandse overheid streeft ernaar in 2050 een circulaire economie te hebben, Rijkswaterstaat wil al in 2030 volledig circulair zijn. Mooie idealen, maar wat betekent circulair ontwerpen nou eigenlijk voor de bruggenbouwsector? Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk vertelt onze expert Ronald Rozemeijer hoe wij als ontwerpbureau omgaan met circulair ontwerpen.

Onze visie op circulair ontwerpen combineert de circulaire ontwerpprincipes zoals opgesteld door Rijkswaterstaat en Witteveen+Bos met integraal ontwerpen. Een proces begint met het stellen van kritische vragen. Wat zijn de wensen? Wat is het budget? Soms leidt alleen de vraag ‘Wat is hier écht nodig?’ al tot een verrassend inzicht.

De circulaire ontwerpprincipes van Rijkswaterstaat

Zo vroeg de gemeente Amersfoort ons voor het op zo duurzaam mogelijke wijze vervangen van een zestal houten bruggen. Een verkeerstelling bevestigde het vermoeden dat één van de bestaande bruggen nauwelijks werd gebruikt. Besloten werd deze brug niet te vervangen. Een andere brug lag op zo’n 25 meter van het einde van een watergang. Een duiker, oftewel een grondlichaam met buisdoorvoer, was hier vanuit stedenbouwkundig en ecologisch oogpunt minstens zo’n goede oplossing als een nieuwe brug. Ook hier werd geen nieuwe brug geplaatst.

Als er daadwerkelijke sprake is van een behoefte, dan kijken we naar wat er al is. Zijn er mogelijkheden voor hergebruik, levensduurverlenging of een creatieve invulling? In Apeldoorn was er behoefte aan een veilige oversteek voor fietsers en voetgangers over de A50 ter hoogte van de Oost Veluweweg. We werden gevraagd hiervoor een brug te ontwerpen, maar toen we de situatie analyseerden, bleek de bestaande brug voldoende breed te zijn om een vrijliggend pad voor langzaam verkeer te realiseren op het betonnen viaduct. De rijbanen voor snelverkeer bleken smaller te kunnen worden. De vrijkomende ruimte herbergt nu een fiets- en voetgangerspad.

Een aanpassing van de wegindeling maakte een vrijliggend fietspad mogelijk in Apeldoorn

Ook bij het project van de bruggen voor Amersfoort, boden de bestaande bruggen mogelijkheden voor hergebruik. Hout dat kwalitatief nog goed is, wordt hier opnieuw gebruikt als dekplanken voor twee van de bruggen. In drie van de vier nieuwe bruggen passen we bovendien tweedehands stalen liggers toe.

Een van de bruggen in Amersfoort

In andere gevallen blijkt de bestaande infrastructuur juist niet de beste oplossing te bieden. Zo ontwierpen we een nieuwe fietsbrug over de A2 bij Eindhoven, nadat we eerst hadden overwogen het bestaande viaduct aan te passen zodat ruimte voor een fietspad zou ontstaan. Een nieuwe boogbrug speciaal voor fietsers sluit echter beter aan op het bestaande fietsnetwerk en bespaart fietsers twee verkeerslichten. Bovendien kan snelverkeer het bestaande viaduct optimaal blijven gebruiken, wat goed is voor de doorstroom. Verder kan de boogbrug direct naast de snelweg gebouwd worden, zodat de A2 maar één nacht hoeft te worden afgesloten en fungeren de grondlichamen voor de hellingbanen ook gelijk als geluidswal voor achterliggende nieuwbouw.

De boogbrug over de A2 bij Eindhoven

De aanpak die we hanteerden bij de fietsbrug over de A2, hanteren we binnen ipv Delft als standaardmethode. Integraal ontwerpen moet wat ons betreft het uitgangspunt zijn zodra het ontwerpproces begint. Dit betekent dat het proces start met een grondige analyse van uiteenlopende zaken als beoogde gebruikers, regelgeving, eisen en wensen van opdrachtgever en andere betrokken partijen, maar ook inpassing, uitvoering, duurzaamheid en beoogde toekomstige ontwikkelingen van de locatie.

Dit rekening houden met toekomstige ontwikkelingen, had in Steenwijk tot gevolg dat we in het ontwerp voor de Dolderbrug al ruimte gecreëerd hebben voor een bewegingswerk. De brug is nu weliswaar uitgevoerd als vaste brug, maar kan in de toekomst eenvoudig worden veranderd in een hefbrug door het betonnen dek te vervangen door een stalen val en een elektromechanische hefinstallatie aan te brengen in de stalen portalen.

Tijdens het integrale ontwerpproces is samenwerking essentieel. Door samen met onder meer constructeur, opdrachtgever, verkeerskundige, toeleverancier, ecoloog en/of omwonenden naar de opgave te kijken, kunnen kansen aan het licht komen die anders niet gezien zouden worden. Ook op de uitvoeringskosten heeft samenwerking vaak een positieve uitwerking.

Bij het ontwerp voor de fietsbrug Werkdonken in Breda was de bestaande situatie bepalend. Beoogd was hier een brede watergang, waarover de fietsbrug zou komen te liggen. Op de locatie lag echter nog geen watergang. Dit maakte het mogelijk de brug te ontwerpen als betonnen plank op een reeks in de grond gevormde palen. Niet alleen leverde dit pijlers op met een interessante textuur, ook werd de uitvoering eenvoudiger en minder kostbaar dan wanneer de brug pas na het graven van de watergang gebouwd zou worden.

De brug Werkdonken is gebouwd voordat de vaargeul gereed was

Tot slot willen we u wijzen op een aantal gerelateerde items op onze website:

• In samenwerking met Knipscheer ontwikkelden we een systeem van circulaire bruggen.
• Voor Rijkswaterstaat maakten we samen met De Graaf & Co het inspiratieboek Circulair Ontwerpen.

Wilt u weten meer weten over circulair ontwerpen in de bruggenbouwsector of vrijblijvend advies? Neem contact op met onze expert!