natuurinclusief ontwerpen

Rekening houden met de natuur, de biodiversiteit en die bevorderen, al vanaf het prille begin van een project. Dat is in de kern het idee achter natuurinclusief ontwerpen. Bruggen lenen zich bij uitstek voor dit ontwerpprincipe. Een korte uiteenzetting van de mogelijkheden aan de hand van diverse projecten uit onze bureaupraktijk.

groenstrook

Waar een ecoduct een brede groenstrook is die groenzones voor flora en fauna met elkaar verbindt, kan een groenstrook op veel kleinere schaal vaak ook bijdragen aan het verbeteren of in stand houden van de biodiversiteit.
Onderlangs
Simpel en doeltreffend: het onder aanlandingen van de brug laten doorlopen van de groene oever. Uit oogpunt van landschapsontwerp is dit ook een veelgebruikte oplossing. Soms is er geen ruimte voor, dan kan het aanbrengen van een net iets verbrede rand langs de waterkant kleine dieren ook de mogelijkheid bieden onder de brug door te bewegen. Zo’n rand pasten we bijvoorbeeld toe bij de bruggen aan het Lint van Ackerswoude in Pijnacker, waar de beschikbare ruimte zeer beperkt was.

brug Ackerswoude

Op de brug
Een (flinke) stap verder is het aanbrengen van een groenstrook op de brug zelf. Dieren kunnen dan niet alleen onder de brug door, maar er ook overheen. Voor de Buitenring Parkstad Limburg ontwierpen we een aantal fietsbruggen en een spoorbrug met geïntegreerde ecopassage. Langs het ecopassage-gedeelte plaatsten we aan beide zijden een gesloten hekwerk, zodat de dieren minder last hebben van het verkeer dat onder de brug doorgaat of van de fietsers pal naast hen.

ecopassage BPL

Onder de brug
Soms leent de situatie zich ervoor een groenstrook in lengterichting onder de brug aan te brengen. Bij het deels als brug uitgevoerde verhoogde fietspad in de Baardwijkse Overlaat, een gebied van Natuurmonumenten, komt onder de brug een specifiek ontworpen bloemrijk grasmengsel ter stimulatie van de biodiversiteit. Om het groen optimale kansen te bieden, is het dek deels open ontworpen. Dankzij toepassing van stalen roosters krijgt de onderliggende groenstrook licht, lucht en water.

impressie groenzone fietsbrug Baardwijkse Overlaat

tracé-bepaling

Ook bij het bepalen van de exacte locatie van een brug zijn er dikwijls kansen om rekening te houden met de natuur.
Bomen behouden
Staan er bomen op de beoogde locatie, dan is het soms mogelijk fietspad, hellingbaan of brug zodanig te ontwerpen dat de bomen kunnen blijven staan. Het tracé voor de fietsbrug over de Auke Vleerstraat in Enschede kozen we bijvoorbeeld zo, dat het zich om de bestaande bomen heen slingert.

Dijk behouden
Bij de brug in de Baardwijkse Overlaat is ook in het tracé-ontwerp, de inpassing, rekening gehouden met de natuur. Het gehele 880 meter lange tracé ligt op de plek van een voormalig spoortraject op een bestaande dijk. Op een bepaald gedeelte van dit beoogde brugtracé bleken echter dassen te wonen. Daarop is besloten in dat gedeelte van het traject de dijk te behouden, terwijl deze verderop wordt vervangen door een fietspad op steunpunten. Het woongebied van de dassen blijft zo onaangeroerd.

Bomenrij
Het komt geregeld voor dat een nieuwe brug een bestaande bomenrij doorsnijdt. Vleermuizen gebruiken bomenrijen ter oriëntatie tijdens het vliegen. Met name wanneer er vleermuizen in het gebied voorkomen is het daarom wenselijk de bomenrij zo min mogelijk aan te pasesen. Zowel bij de Buitenring Parkstad Limburg als bij de Houtwalbrug in Ede speelde dit.

Houtwalbrug

Verlichting
Een ander aspect dat speciale aandacht vraagt in gebieden waar vleermuizen zijn, is verlichting. Mede vanwege de aanwezigheid van vleermuizen besloten we bij de brug Nigtevecht geen verlichting in het hekwerk van de brug toe te passen, maar te volstaan met glow-in-the-dark accentverlichting ter oriëntatie.

brugontwerp

Uiteraard geeft het brugontwerp zelf ook mogelijkheden om de biodiversiteit te stimuleren.
Afwerking
Waar een nano-coating als doel heeft de brug zo schoon en onderhoudsarm mogelijk te houden, kan een ruwe afwerking van het betonoppervlak er juist voor zorgen dat allerlei (korst)mossen zich op de brugranden hechten. Een passende oplossing in gebieden als de Noordwaard, een benedenrivierengebied tussen de Biesbosch en de Nieuwe Merwede waar de natuur regeert.

ruw betonoppervlak bruggen Noordwaard

Diepe voegen
In een deel van de 35 kunstwerken en 13 gemalen die we voor de Noordwaard ontwierpen, pasten we metselwerk toe. Door te kiezen voor metselwerk met diepe voegen bieden de bakstenen wanden en landhoofden nu talloze huisvestingsmogelijkheden voor allerlei insecten. Misschien niet overal wenselijk, maar in dit natuurgebied een logsiche keuze.

brug Potmarge

Nestkasten
Bij de brug over de Potmarge in Leeuwarden werd aan nestmogelijkheden voor iets grotere dieren gedacht: hier integreerden we zwaluwgaten in de betonnen keerwand van een van de landhoofden. Een natuurinclusieve ontwerpkeuze die ook nog eens zorgt voor een fraai beeld; de anders saaie betonwand heeft nu reliëf. Ook in de Noordwaard integreerden we nestkasten, maar dan voor vleermuizen.

diepe voegen en vleermuiskast gemaal Noordwaard

Vogeltakken
Naast nestkasten zijn er andere oplossingen specifiek voor vogels waaraan bij een brugontwerp gedacht kan worden. Zo zijn een aantal van de bruggen in de Noordwaard uitgevoerd met vogeltakken: dunne stalen uithouders waaraan een echte tak is bevestigd. De takken bieden vogels plek om te zitten en de wijdse natuur van de waterrijke polder te overzien. Als dat niet natuurinclusief is…!

Benieuwd naar meer mogelijkheden? Of heeft u behoefte aan een partij die meedenkt over het natuurinclusief ontwerpen van uw infrastructuur?

Neem contact op met Ivo Mulders (015 750 25 71) of Chris Spierings (015 750 25 77).