aanlichting Bakenessertoren Haarlem

restauratie Rijksmonument

Op 300 meter hemelsbreed van de beroemde St. Bavokerk staat in Haarlem nog een markante kerktoren die van veraf zichtbaar is: de Bakenessertoren, van de Bakenesserkerk. Waar de St. Bavo al enkele jaren fraai wordt aangelicht (zie verlichting Grote of St. Bavokerk), stond deze toren ’s nachts echter grotendeels in het donker. Begin 2024 startte een grondige restauratie van de toren, waarbij onder meer het lood in het bovenste deel van de toren werd vervangen. De betrokken renovatiearchitect, Van Veen Architectuur en Erfgoed (VVAE), schakelde ons in om gelijktijdig met de restauratie ook een nieuw lichtontwerp te realiseren. Konden we met de Bakenessertoren net zoiets doen als we bij de St. Bavo hadden gedaan?

gelaagd lichtontwerp

In het bestaande avondbeeld vielen zowel de onder- als de bovenzijde van de toren volledig weg. Alleen de twee omlopen waren verlicht en wel zo fel dat van de kenmerkende architectuur nauwelijks iets te zien was. We maakten een compleet nieuw lichtontwerp, dat de gelaagdheid van de toren benadrukt. Met een combinatie van spotjes en breedstralers zetten we de gehele toren in het licht, waarbij zowel het hoofdvolume van de toren als allerlei architectonische elementen zichtbaar worden. Door te spelen met lichtsterktes, ontstaat een levendig en gelaagd beeld.

speelse accenten

Naast de verlichting van de buitenzijde van de toren, voegden we ook een aantal extra’s toe. De uivormige kroon bovenop de toren springt nu in het oog, doordat we deze van binnenuit aanlichten. De met lood beklede houten constructie is hierdoor ook ’s avonds goed zichtbaar. Verder brachten we verlichting aan in het carillon, zodat deze ruimte ’s avonds subtiel oplicht. We kozen een kopergroene kleur als referentie aan het patina van de historische kerkklokken van het carillon.

zorgvuldige detaillering

Zoals altijd bij verlichting voor monumenten, was het zorgvuldig plaatsen van de armaturen en bekabeling een belangrijk aandachtspunt in het lichtontwerp. Omdat de omlopen van de toren niet publiek toegankelijk zijn, konden we veel armaturen daar uit het zicht plaatsen. Voor de spots die de romp van de toren aanlichten, was een maatwerk oplossing nodig. Hier realiseerde de staalwerkers die bij de renovatie van de toren betrokken waren acht speciale stalen uithouders. Deze zijn uitkragend bevestigd aan onderzijde van de galmgaten. Andere spots plaatsten we onder meer in de hoeken van de pinakels.

dimbaar

Om de verlichting optimaal te kunnen afstellen, kozen we expliciet voor dimbare armaturen. Zo konden we eenmalig en permanent de juiste dimstand instellen om tot een gebalanceerd lichtbeeld te komen. Alle armaturen zijn centraal geschakeld vanuit één meterkast. We ontwierpen een standaard lichtprogramma dat het hele jaar door actief is, uiteraard wel met een tijdschakeling over de voeding, zodat de verlichting alleen inschakelt wanneer het donker wordt.

snelle realisatie

Bijzonder om te vermelden is de korte doorlooptijd van dit project: in september 2024 kregen we de opdracht voor het lichtontwerp, eind november leverden we de definitieve stukken aan en eind januari 2025 was het ontwerp gerealiseerd. Tijdens deze gehele periode stond de toren bovendien al in de steigers, omdat de restauratie in volle gang was.

specificaties

aannemer: Holleman Santpoort (restauratie en verlichting)
betrokken partijen: Gemeente Haarlem afdeling vastgoed, Dennis van Veen (Van Veen Architectuur en Erfgoed), Proliad LED Lighting en Meyer Lighting
oplevering: 2025

projectlocatie