verlichting Grote of St. Bavokerk Haarlem

geschenk aan de stad

Exact vijfhonderd jaar na de voltooiing van de Grote of St. Bavokerk in Haarlem, werd de nieuwe verlichting onthuld. Een kado van de Vrienden van de Grote of St. Bavokerk aan de stad. Het lichtontwerp beslaat niet alleen de buitenzijde van het imposante en monumentale gebouw, maar ook het interieur. Voor ons een geweldige kans om te laten zien wat goede verlichting kan doen.

doel van lichtontwerp

Tot de onthulling van de nieuwe verlichting, was de kerk ’s avonds onverlicht op de toren na. De toren was geel en plat verlicht. Een donker gat dus in de openbare ruimte, met daarboven een zwevende toren. Ons doel was de prachtige kerk ook ’s avonds zichtbaar te maken. Daarbij richtten we ons op de gotische kenmerken en het aanbrengen van diepte en transparantie in het lichtbeeld. Een laag energieverbruik en gebruiksgemak waren ook belangrijk, net als een onzichtbare bevestiging/plaatsing van de lichtbronnen.

gotische architectuur

Het gebouw heeft veel typisch gotische verticale bouwelementen, zoals steunberen en pinakels en een heel ritmische opbouw van het hoofdvolume. Door in het lichtbeeld vooral deze elementen te benadrukken, ontstaat een aantrekkelijk en gelaagd beeld. Ook de aanlichting van de binnenzijde van de bogen en de balustrades draagt hier sterk aan bij.
Het bovenste deel van de kerk is met een lichtere steen gemetseld. Deze duurdere lichte natuursteen werd ten tijde van de bouw gezien als teken van rijkdom en zorgt ervoor dat het gebouw naar boven toe niet alleen constructief maar ook in kleurstelling lichter wordt. Het lichtontwerp maakt dit effect goed zichtbaar.
Bij de toren was het streven om de verfijning in materiaal- en kleurgebruik ook ’s avonds zichtbaar te maken. We kozen voor een basis-aanlichting gecombineerd met accentverlichting die het ritme van de architectuur benadrukt. De balustrades, pinakels en armen van de ui springen er zo goed uit.

interieurverlichting

Het interieur was voorheen slechts summier verlicht; ook hiervoor maakten we een compleet nieuw ontwerp. Uitgangspunt was dat de verlichting energiezuinig zou worden en eenvoudig te bedienen. Verder zijn de armaturen in de nieuwe situatie zowel binnen als buiten nauwelijks zichtbaar. De gewelven in de kooromloop worden bijvoorbeeld verlicht vanuit kleine, op maat gemaakte ringarmaturen die om de hangers van de bestaande kroonluchters zijn geklemd. Het imposante orgel komt beter tot zijn recht en de aanlichting van de hooggelegen balustrades geeft diepte en reliëf.

lichthuisje

De aanlichting van de gewelven en plafonds draagt sterk bij aan het totaalbeeld van de kerk, zowel van binnen als van buiten. Binnen geven de verlichte plafonds een gevoel van ruimte, ze benadrukken de hoogte van het kerkinterieur. Van buitenaf krijgt de kerk er aanzienlijk meer diepte en transparantie door, wat de aantrekkelijkheid vergroot. Het gebouw wordt een levensgroot lichthuis(je) voor de stad.

lichtscenes

De totaalverlichting van de kerk gaat rond zonsondergang in enkele minuten gefaseerd aan. Het exterieur is dan dominant, het interieur zichtbaar. Om 23:00 uur schakelt het nachtprogramma in, wat betekent dat de gevelverlichting iets dimt en het interieur dominant wordt. Vanaf middernacht gaat alle verlichting vervolgens in een half uur gefaseerd uit.
Het gehele verlichtingssysteem is volledig per armatuur in stelbaar. Daar wordt onder meer gebruik van gemaakt om de armaturen die de vliegroutes van vleermuizen verstoren in de kerk af te schakelen als de vleermuizen actief zijn.

specificaties

opdrachtgever: Protestantse gemeente Haarlem, Vrienden van de Grote of St. Bavokerk
partners: StudioKruizinga (gezamenlijk lichtontwerp), Agona (installatie), Proliad LED lighting (armaturen), Van Hoogevest Architecten (toezicht)
oplevering: 2020
uitvoeringskosten:

projectlocatie