projectieverlichting, een uitkomst?!

Mooi aangelichte historische of markante gebouwen kunnen enorm bijdragen aan de beleving van een binnenstad of dorpskern. In dichtbebouwd gebied is het echter vaak niet eenvoudig om een lichtontwerp te realiseren. Projectieverlichting is een relatief nieuwe oplossing, die met name in binnenstedelijk gebied veel mogelijkheden en voordelen biedt.

De realisatie van lichtplannen voor dichtbebouwd gebied is vaak niet eenvoudig. De plannen zijn doorgaans ambitieus, maar lang niet altijd wordt voldoende rekening gehouden met de uitvoering. Daardoor kunnen problemen ontstaan. Er moeten bijvoorbeeld ontsierende armaturen geplaatst worden of er is een oplossing nodig om lichthinder bij bewoners te voorkomen. Toepassing van projectieverlichting kan veel van dergelijke problemen voorkomen.

Mauritshuis

Het eerste project waarbij wij lichtprojecties toepasten, was de verlichting van het Mauritshuis in Den Haag. De gevel moest worden aangelicht, maar uit oogpunt van conservatie mocht er ‘s avonds geen kunstlicht door de ramen naar binnen schijnen. Zodoende ontdekten we de techniek van projectieverlichting.

Dankzij toepassing van het gobomasker valt er geen licht door de ramen naar binnen

Bij dit type verlichting wordt het lichtbeeld met behulp van beamers op de gevel geprojecteerd. Basis is een krachtige lichtbron op relatief grote afstand, met een op maat gemaakt gobo-masker (filter) ervoor. Het gewenste lichtbeeld, zoals bepaald in het lichtontwerp, is als tekening op het masker aangebracht. Alle uit te lichten delen van de gevel zijn op het masker (deels) transparant, de rest van het masker laat geen licht door.

voordelen en mogelijkheden

De techniek heeft veel voordelen. Lichthinder is vrijwel nihil, omdat alles wat donker moet zijn ook daadwerkelijk donker blijft. Voor het Mauritshuis was dit essentieel. Ook is er nauwelijks strooilicht, wat prettig is voor de flora en fauna. Verder zijn er weinig lichtpunten nodig voor een lichtbeeld en zijn er geen armaturen op de gevel zelf nodig. Daarnaast is het moeilijk te zien waar het licht vandaan komt, waardoor de magie van het lichteffect intact blijft, en er zijn subtiele lichtdetails te maken. Bij het Mauritshuis is de timpaan bijvoorbeeld het sterkst verlicht en springen de kolommen er visueel uit omdat ze meer belicht worden dan de vlakke delen van de gevel.

Met behulp van een raster wordt de projector afgesteld zodat de lichtprojectie exact op de juiste plekken wel en niet voor aanlichting zorgt

voorbeeldprojecten

Dankzij al deze voordelen hebben we de techniek inmiddels vaker toegepast. Zo realiseerden we onlangs nog de verlichting van het sluisgebied in Leidschendam. Met elf onopvallend geplaatste projectoren op vijf locaties wordt daar een reeks gevels en gebouwen aangelicht. Voor Hoofddorp ontwierpen we een plan voor het aanlichten van een historische damsluis, waarbij de vleermuistrajecten (vleermuizen gebruiken steeds dezelfde route) dankzij het gebruik van projectieverlichting volledig donker konden blijven.

aandachtspunten

Toch zijn er ook nadelen. De projectoren geven een egaal lichtbeeld. Er zijn weliswaar contrasten te maken, maar soms vraagt een object om extra ‘brilliance’ voor een optimale waarneming. De bandbreedte om accenten te leggen met lichtprojecties is beperkt, die gaat van 0 tot circa 15 lux. Ter vergelijking: een schijnwerper kan het tienvoudige produceren. In gevallen waar extra accenten gewenst zijn, is de combinatie van projectieverlichting met lokaal licht op de gevel een uitkomst. In Leidschendam combineerden we projectoren voor het aanlichten van de gevel met spots op de dakrand voor de aanlichting van het dak.

Combinatie van projectieverlichting voor de gevel en spotjes die het dak aanlichten

samenwerking

Verder is het proces wat complexer dan bij conventionele verlichting. Er zijn bijvoorbeeld uitgebreide metingen nodig en foto’s vanuit projectorperspectief. Ook zaken als lenskeuze, brandpunt en de engineering en afstelling van de maskers vergen tijd en expertise. Een goede samenwerking tussen producent, lichtontwerper, opdrachtgever en installateur is daarom een must.

Wilt u weten of projectieverlichting ook voor uw project een oplossing kan bieden? Lichtarchitect Rob Kruizinga vertelt u er graag meer over.