heeft hergebruik de toekomst?

Hergebruik is binnen de GWW-sector sterk in opkomst. Toch is het nog verre van mainstream. Wat kan al wel en wat nog niet? Onze duurzaamheidsexpert Ronald Rozemeijer vertelt.

Als we spreken over hergebruik, kunnen dat twee verschillende dingen zijn: het ontwerpen met gerecyclede materialen, waarbij tweedehands materialen worden gebruikt, en het ontwerpen voor hergebruik. Dat laatste betekent het toepassen van materialen die na de functionele levensduur van de brug herbruikbaar zijn. Ipv Delft heeft met beide ervaring.

gerecyclede materialen

Bij de Spikerpadbrug kozen we voor hergebruik van de bestaande funderingen en steunpunten.

fundering en steunpunten

Wat wij standaard doen bij vervangingsopgaven, is kijken of we onderdelen van de bestaande brugconstructie kunnen gebruiken voor de nieuwe brug. Is de fundering technisch nog in orde en krijgt de nieuwe brug vergelijkbare afmetingen en een vergelijkbare gebruiksintensiteit en verkeersbelasting als de oude brug? En is de restlevensduur aanzienlijk, enkele tientallen jaren? Dan gebruiken we de bestaande fundering. Dit deden we bijvoorbeeld bij de Michauxbrug in Almere. Ook tussensteunpunten kunnen soms gewoon intact blijven. Bij de Spikerpadbrug in Zutphen plaatsten we een nieuwe brug op de bestaande funderingen en tussensteunpunten. Dankzij (nieuwe) betonnen kespen op de bestaande tussensteunpunten, kreeg de brug ook de gevraagde grotere doorrijhoogte. Een eenvoudige en duurzame oplossing.

bouwmaterialen

Wat gerecycled bouwmateriaal betreft, is vooral duurzaam beton, dat gemaakt is van deels gerecyclede grondstoffen, steeds beter beschikbaar. Het gaat dan om beton met gerecycled menggranulaat, (deels) gerecycled zand, (deels) gerecyclede kiezels of een combinatie. Ook geopolymeerbeton bestaat vaak deels uit gerecycled materiaal.

liggers in staal of beton

Daarnaast is het in principe mogelijk om oude stalen of betonnen liggers te gebruiken. In de praktijk zitten daar echter nog veel haken en ogen aan: de afmetingen moeten precies goed zijn, de kwaliteit van de liggers moet gewaarborgd kunnen worden en de mogelijkheden zijn uiteraard afhankelijk van het aanbod. Toch is het wel degelijk haalbaar. Zo was hergebruik een van de speerpunten bij het project duurzame bruggen Amersfoort. Drie bruggen zijn daar gerealiseerd met tweedehands stalen liggers. Het bestek gaf een marge aan voor de afmetingen van de staalprofielen om flexibiliteit voor de inkoop te bieden en de beoogde slankheid te kunnen waarborgen.

Voor de verkeersbrug ’t Heem in Joure schreven we raatliggers voor van hergebruikte staalprofielen.

Op dit moment vraagt het gebruiken van tweedehands liggers nog erg veel van alle betrokken partijen en is het lastig om bijvoorbeeld bij stalen liggers de kwaliteit de garanderen. Naar verwachting zal de markt zich op dit gebied de komende jaren wel verder ontwikkelen, zodat het makkelijker zal worden betonnen of stalen liggers opnieuw te gebruiken. De ontwikkeling van een materiaalpaspoort is hierin een belangrijke stap.

hout

Dat hergebruik van hout mogelijk is, blijkt ook uit het eerdergenoemde project in Amersfoort. Eén van de bruggen daar heeft een dekconstructie die volledig bestaat uit gerecycled hout.

Een houtsoort die dikwijls geschikt is voor hergebruik, is Azobé. Deze houtsoort is redelijk goed beschikbaar.

bruggenbank

De ultieme vorm van hergebruik, is natuurlijk het plaatsen van een oude, bestaande brug op een nieuwe locatie. De bruggenbank speelt hier slim op in. Daar worden afgedankte bruggen aangeboden die nog in goede staat verkeren. Zo kunnen ze ergens anders een tweede leven krijgen. Een brug die we twintig jaar geleden ontwierpen voor De Boomgaarden in Wageningen heeft op deze manier al een nieuwe bestemming gekregen.

Deze fietsbrug, ontworpen voor De Boomgaarden in Wageningen, ligt inmiddels ergens anders.

ontwerpen voor hergebruik

De focus kan ook liggen op het ontwerpen van een brug waarvan de onderdelen later opnieuw te gebruiken zijn. Demontabel ontwerpen is dan het uitgangspunt. Dit betekent onder meer dat de onderdelen van de brug zo standaard mogelijk moeten zijn. Hoe meer standaard, hoe groter immers de kans dat de brugdelen later hergebruikt zullen worden.

standaard liggers

Dit heeft uiteraard gevolgen voor het ontwerp en de ontwerpvrijheid, maar in veel situaties zal het volstaan om een standaard dekconstructie toe te passen. Bijvoorbeeld bij de vele fiets- en voetgangersbruggen in parken en woonwijken kunnen standaard liggers goed gecombineerd worden met een maatwerk hekwerk dat zorgt voor de beoogde uitstraling. Dat hekwerk op zijn beurt kan dan ook weer demontabel, dus herbruikbaar zijn.

detaillering hout

Bij het ontwerpen van houtconstructies die later gedemonteerd en hergebruikt moeten kunnen worden, is het nodig dat stalen montageonderdelen uitneembaar zijn. Hout waarin stalen delen achterblijven is namelijk zeer moeilijk te verwerken, omdat de houtzagen stuk lopen op stalen delen.

fundering

Wat fundering betreft, zijn stalen buispalen na gebruik vaak goed opnieuw te gebruiken, mits ze niet gevuld worden met beton. Met het oog op kwaliteitswaarborging bij hergebruik is het slim stalen buispalen met een overmaatse wanddikte toe te passen, dus in dikker staal dan constructief gezien nodig. Betonnen funderingspalen daarentegen zijn alleen als grondstof herbruikbaar.  We passen daarom steeds vaker stalen buispalen toe.

pilots

Voor grotere bruggen, verkeersbruggen en viaducten is het toepassen van herbruikbare onderdelen of biobased materialen zoals hout momenteel iets dat nog niet veel gebeurt. In potentie is het echter zeker mogelijk. Er lopen op dit moment verschillende pilots. Wij werken bijvoorbeeld met Mobilis aan de ontwikkeling van een circulair viaduct met hout-betonliggers. Daarnaast ontwikkelden we samen met aannemer Knipscheer modulaire hout-betonbruggen.

Innovatief concept voor viaduct in hout-betonliggers, ontwikkeld met Mobilis en Miebach.

conclusie

Gezien de vele ontwikkelingen in de markt, verwachten we dat hergebruik in de toekomst steeds vaker mogelijk zal zijn. Zowel wat het ontwerpen met gerecyclede materialen betreft, als het ontwerpen voor hergebruik. Hergebruik heeft dus, wat ons betreft, absoluut de toekomst!