Hoewel De Hef, Rotterdams bekendste spoorbrug, al lang niet meer in gebruik is, lijkt het sinds begin 2017 toch alsof daar verandering in is gekomen. Twee maal per dag rijdt een lichttrein over de brug. Dankzij ruim 350 aangestuurde led-armaturen en het lichtontwerp van ipv Delft.

Officieel heet Rotterdams bekendste spoorbrug de Koningshavenbrug. Vanaf 1927 maakte het treinverkeer tussen Rotterdam en Dordrecht gebruik van de constructie. Met de ingebruikname van de spoortunnel in 1993 verloor de brug haar functie. Toen was de brug wel allang een stadsicoon, dat in Rotterdam bekend stond als De Hef. In 2011 stelt de gemeente een ‘Lichtplan Rotterdam’ op. Een van de uitgangspunten is dat iconische bruggen ook ’s nachts goed herkenbaar moeten zijn in de skyline. Als in 2015 de grondige renovatie van De Hef van start gaat, maakt ook de implementatie van een lichtontwerp daar deel van uit. Lichtarchitect Rob Kruizinga van ipv Delft maakte samen met collega’s Sietse Cieraad en Sam de Koning het lichtontwerp. Kruizinga: ‘Het ontwerp benadrukt de complexiteit en constructieve schoonheid van de spoorbrug.’

Spel tussen licht en schaduw

‘Als je de brug voor het eerst ziet lijkt de verzameling van vakwerkconstructies enorm ingewikkeld’, vertelt Kruizinga. ‘Bij nader onderzoek ontstaat er logica in de constructie. Zo is het val (het bewegend deel) van later datum en daarom ook ranker geconstrueerd dan de aanbruggen.’ Uiteindelijk stellen de lichtontwerpers zichzelf twee hoofddoelen. Allereerst moet De Hef ook ’s avonds een icoon worden dat zich moeiteloos voegt in het ensemble met de Willemsbrug en de Erasmusbrug. Daarnaast is het streven de knappe ingenieurskunst te benadrukken door de stalen vakwerken zichtbaar te maken in het nachtbeeld.

‘Het is verleidelijk om de brug met grote spots op afstand te verlichten. Van grote afstand is de brug dan zichtbaar, maar het levert geen interessant lichtspel op.’ Aanlichten vanaf grote afstand geeft een relatief onrustig beeld, omdat er een combinatie ontstaat van grote highlights en donkere schaduwen. Het beeld is ook niet vanaf elke plek hetzelfde, wat het geheel nog onrustiger maakt. En een grote afstand tussen de brugconstructie en de lichtbronnen betekent ook dat er een heel groot vermogen nodig is, wat weer veel grotere kans op verblinding geeft. Kruizinga vervolgt: ‘We kozen er daarom voor om letterlijk in de brug te gaan met de verlichting.’

Op basis van het gemeentelijke lichtplan maakte ipv Delft een viertal schetsontwerpen: het gerealiseerde ontwerp, een versie waarbij de brug van onderaf wordt aangelicht, een versie waarbij de brug van bovenaf wordt aangelicht, en een versie waarbij alleen de brugcontouren verlicht zijn. Zowel gemeente als omwonenden gaven unaniem de voorkeur aan de eerste variant, die alle elementen op gelijke wijze aanlicht.

De brug wordt nu van binnenuit aangelicht met ruim 350 energiezuinige spotjes. Het licht is per lichtbron zorgvuldig afgepast en gericht, zodat het alleen daar komt waar het nodig is en een mooi spel tussen licht en schaduw ontstaat. Door ieder vakwerksegment van de spoorbrug op identieke wijze aan te lichten, ontstaat een rustig beeld. Het lichtniveau is bewust ingetogen gekozen, zodat het beeld van de brug ook in de weerspiegeling op het donkere water zichtbaar blijft.

De computergestuurde gesegmenteerde verlichting biedt mogelijkheden voor dynamische verlichtingseffecten. Tijdens de openingsshow kregen aanwezigen al een voorproefje te zien van de vele mogelijkheden.